Δευτέρα 22 Ιουνίου 2009

Στρατηγήματα


Συγγραφέας:
ΠΟΛΥΑΙΝΟΣ
Εκδόσεις: ΓΕΩΡΓΙΑΔΗΣ
Σελίδες: 901
Τιμή: 28.20
Κατηγορία: ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ
Έτος έκδοσης: 1995

Ένα από τα στερεότυπα που έχουμε στο μυαλό μας οι περισσότεροι άνθρωποι είναι ότι η αρχαία ελληνική γραμματεία είναι δύσκολη και κουραστική στο διάβασμα. Μερικά από τα αρχαία κείμενα, όπως τα βιβλία του Πλάτωνα, του Αριστοτέλη, του Θουκυδίδη, κ.α., πράγματι είναι δύσκολα, όμως δεν είναι όλα τα αρχαία κείμενα σαν και αυτά. Υπάρχουν κάποια πολύ απλά και ευκολοδιάβαστα, και ένα από αυτά είναι τα "Στρατηγήματα" του Πολυαίνου.

Το τρίτομο αυτό έργο, όπως υποδηλώνει άλλωστε και ο τίτλος, αποτελεί μια συλλογή από όλα τα στρατηγήματα του αρχαίου κόσμου, όλα δηλαδή τα τεχνάσματα που επινόησαν οι μεγάλοι Έλληνες στρατηγοί. Ανάμεσα στους άνδρες αυτούς συμπεριλαμβάνονται όλοι οι γνωστοί, όπως ο Μέγας Αλέξανδρος, ο Θεμιστοκλής, ο Ηρακλής, κ.α. αλλά και πολλοί άγνωστοι στο ευρύ κοινό όπως ο Ιφικράτης, ο Βρασίδας, ο Λυσίμαχος κ.α. Τα τεχνάσματα αυτά ποικίλουν από στρατιωτικούς ελιγμούς και ψυχολογικά κόλπα μέχρι δόλο και προδοσία.

Όμως δεν περιλαμβάνονται αποκλειστικώς στρατιωτικά τεχνάσματα, αν και αυτά αποτελούν φυσικά την συντριπτική πλειοψηφία. Για παράδειγμα, αναφέρεται ένα τέχνασμα που επινόησε ο Αλκιβιάδης για να διαπιστώσει ποιοι από τους φίλους του είναι πραγματικοί φίλοι. Έβαλε ξαπλωμένο ένα άγαλμα, με τέτοιον τρόπο ώστε να μοιάζει με πτώμα, και έπειτα έπιανε τον κάθε φίλο του και του έλεγε ότι σκότωσε κατά λάθος κάποιον και του έδειχνε το "πτώμα" στα σκοτεινά. Όλοι του είπαν ότι δεν ήθελαν να ανακατευτούν και εξαφανίστηκαν, εκτός από έναν που προθυμοποιήθηκε να τον βοηθήσει. Αυτός τον έναν λοιπόν ο Αλκιβιάδης τον θεώρησε πραγματικό φίλο και τον τιμούσε όσο ζούσε.

Αυτό που δεν μου άρεσε ήταν ότι κάποια, ελάχιστα φυσικά, στρατιωτικά τεχνάσματα βασίζονται σε εξαιρετικά δόλια και ανήθικα μέσα, και κατά την γνώμη μου χαλάνε λίγο την εικόνα του όλου έργου. Δηλαδή μπορεί κάποιος στρατιωτικός ηγέτης να ζήτησε από τον αντίπαλο ηγέτη της πόλης που πολιορκούσε να προσέλθει για συνομιλίες, υποσχόμενος ότι δεν θα τον πειράξει, και επιορκώντας να τον σκότωνε. Καθώς όμως το έργο του Πολυαίνου είχε σκοπό να βοηθήσει τους Ρωμαίους στρατηγούς που πολεμούσαν τους Πέρσες, είναι λογικό να υπάρχουν και τέτοιου είδους "τεχνάσματα" με ηθικό δίδαγμα να μην εμπιστεύεσαι ποτέ τους αντιπάλους. Δηλαδή από την σκοπιά του τι πρέπει να αποφύγεις και όχι τι να κάνεις ο ίδιος.

Είναι πραγματικά ασύλληπτο το πόσο πιο ενδιαφέρον είναι το έργο αυτό, το οποίο γράφτηκε πριν από 2.000 κοντά χρόνια, από τα περισσότερα βιβλία που θα βρεί κανείς σήμερα σε ένα βιβλιοπωλείο. Πολλές φορές, ενώ είχα πεί από μέσα μου ότι θα διαβάσω ακόμα μία σελίδα πριν πέσω για ύπνο, έπιανα τον εαυτό μου να γυρίζει τις σελίδες την μία μετά την άλλη. Τα στρατηγήματα που περιγράφονται είναι τόσο ενδιαφέροντα και απολαυστικά που κάνουν το βιβλίο εξαιρετικά δύσκολο να το αφήσεις από τα χέρια σου. Κάθε νέα παράγραφός κάνει το μυαλό σου να σκεφτεί, σε ξαφνιάζει, σε εντυπωσιάζει, σε συναρπάζει.

Δεν χρειάζεται καν να αναφέρουμε την χρησιμότητα ενός τέτοιου έργου στην στρατιωτική εκπαίδευση. Κάθε στρατιωτική ακαδημία στην υφήλιο που θέλει να θεωρείται σοβαρή οφείλει να έχει τα "Στρατηγήματα" στην υποχρεωτική εκπαίδευση των υποψήφιων αξιωματικών. Εάν όμως νομίσετε έστω και για μία στιγμή ότι τα διδάγματα που απορρέουν από το έργο αυτό είναι χρήσιμα μόνο σε στρατιωτικούς κάνετε πολύ μεγάλο λάθος. Ακόμα και ο μέσος άνθρωπος μπορεί να ωφεληθεί από το έργο αυτό.

Τα κείμενα αυτά μας μαθαίνουν πάρα πολλά πράγματα. Μερικά από αυτά είναι πόσο καθοριστική μπορεί να είναι η ανθρώπινη ψυχολογία στις περισσότερες καταστάσεις, πώς πρέπει να αντιμετωπίζουμε ορισμένες καταστάσεις, πόσο σημαντικό είναι μερικές φορές να μην δείχνουμε τις πραγματικές μας προθέσεις ή και τις πραγματικές μας επιθυμίες εκ των προτέρων, πόσο εύκολο είναι κατά βάθος να επηρεαστούν μεγάλες ομάδες ανθρώπων από μικροπράγματα, ότι ο χειρότερος εχθρός είναι ο εκ των έσω και ότι συχνά τα φαινόμενα απατούν. Αλλά το σημαντικότερο, κατά την γνώμη μου, είναι ότι τα τεχνάσματα αυτά μας δείχνουν έναν άλλον τρόπο σκέψης, με την έννοια ότι πολλές φορές το πραγματικό μας συμφέρον είναι κάτι που φαίνεται βλαβερό ή αντιστρόφως. Εξ ίσου σημαντικό είναι ότι διαπιστώνεις πόσο εύκολο είναι να σε χρησιμοποιήσει κάποιος, για τους δικούς του σκοπούς, χωρίς να το καταλάβεις.

Μία από τις πτυχές που παρουσιάζουν μεγάλο ενδιαφέρον στο τρίτομο αυτό έργο είναι η σύνδεση του μύθου με την ιστορική αλήθεια. Για παράδειγμα, διαβάζοντας τον πρώτο τόμο μαθαίνουμε ότι ο Πάνας, ο τραγοπόδαρος κερασφόρος θεός, ήταν στρατηγός του Διονύσου κατά την εκστρατεία του στην Ινδία. Ο Πάνας είναι ο πρώτος που, σύμφωνα με τον Πολύαινο, χώρισε τον στρατό σε δεξί και αριστερό κέρας. Έκτοτε λοιπόν, όταν ο Πάνας πέρασε στον χώρο του μύθου, θεωρήθηκε ότι έχει δύο κέρατα στο κεφάλι του. Υπάρχει καλύτερη απόδειξη ότι η Μυθολογία είναι κωδικοποιημένη Ιστορία;

Ένα αρνητικό σημείο του έργου αυτού είναι ότι κάποια από τα στρατηγήματα δεν είναι κατανοητά. Δεν εννοώ ότι είναι δυσνόητα, απλώς οι λέξεις δεν βγάζουν νόημα. Αυτό δεν οφείλεται στην μετάφραση, διότι ακόμα και το αρχαίο κείμενο, εάν το διαβάσει κανείς, δεν βγάζει νόημα. Ευτυχώς οι περιπτώσεις αυτές είναι μετρημένες στα δάχτυλα, αλλά οφείλω να το καταγράψω.

Το μόνο που έχω να πώ είναι μακάρι να υπήρχαν περισσότερα τέτοια βιβλία. Μην διστάσετε να αγοράσετε και τους τρείς τόμους μαζί, θα ευχαριστηθείτε να τους διαβάζετε. Σας τους συνιστώ ακόμα και για κάποιο παιδί (αγόρι μάλλον, καθώς τα αγόρια είναι που έλκονται περισσότερο από τις πολεμικές ιστορίες), περί τόσο εύπεπτου και ενδιαφέροντος κείμενου πρόκειται.


Κριτήρια Αξιολόγησης

Εμφάνιση:
Η εμφάνιση και η ποιότητα της έκδοσης αυτής απλή, ότι ισχύει με λίγα λόγια δηλαδή στα περισσότερα βιβλία από την αρχαία ελληνική γραμματεία.

Ευκολία ανάγνωσης:
Το βιβλίο είναι απλά γραμμένο, πολύ ενδιαφέρον και το διαβάζει κανείς "μονορούφι". Η μετάφραση είναι σε απλή γλώσσα, τόσο που μπορείτε μέχρι και να το διαβάζετε σας παραμύθι στα παιδιά σας. Δεν θα σας πάρει πάνω μία μόλις ημέρα για να διαβάσετε τον κάθε έναν από τους τρείς τόμους.

Μέγεθος:
Το έργο αυτό αποτελείται από τρείς τόμους μεσαίων διαστάσεων. Ο πρώτος τόμος αποτελείται από 245 σελίδες (είναι ο μικρότερος από τους τρείς), ο δεύτερος από 344 και ο τρίτος από 312.

Μηνύματα:
Βλέπε την έβδομη παράγραφο της βιβλιοκριτικής.

Τεκμηρίωση:
Όπως αναφέρεται και στα σχόλια στην αρχή του πρώτου τόμου, ο Πολύαινος δεν είναι ιστορικός και δεν μπορεί να θεωρηθεί αξιόπιστος συγγραφέας. Αυτό συμβαίνει επειδή δεν εξετάζει την κάθε πληροφορία πριν την καταγράψει, και καλό είναι να το γνωρίζει κανείς αυτό ενώ διαβάζει το βιβλίο.

Πρωτοτυπία:
Το θέμα του βιβλίου ασφαλώς ήταν αρκετά πρωτότυπο για την εποχή του. Πάντως ακόμα και στην σύγχρονη εποχή δεν υπάρχουν πολλές τέτοιες συλλογές στρατηγικών τεχνασμάτων.

Διαχρονικότητα:
Το βιβλίο είναι διαχρονικό επειδή η χρησιμότητά του δεν περιορίζεται μόνο σε περίοδο πολέμου. Δεν θα το ξαναδιαβάσει κανείς σύντομα, εκτός εάν ψάχνει να θυμηθεί κάποιο συγκεκριμένο στρατήγημα για να το διηγηθεί / αναφέρει. Πάντως σε κάθε περίπτωση αξίζει να έχει κανείς το έργο αυτό στην βιβλιοθήκη του.

http://www.vivliokritiki.gr/kritiki-vivliou.php?vivliokritiki=6

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου